Orgels / Amsterdam / Concertgebouw
Concertgebouwplein 2-6, Amsterdam

Kerk
In 1883 begon de bouw van het nieuwe Concertgebouw in het huidige stadsdeel 'Oud-Zuid' in Amsterdam, in die tijd nog een polder buiten de stadsgrenzen. De architect was Adolph Leonard van Gendt. Op 11 april 1888 werd het Concertgebouw in Amsterdam in gebruik genomen.
Tussen 1985 en 1988 is het gebouw voor het laatst gerestaureerd.

Orgel

In het nieuwe Concertgebouw plaatste Michaël Maarschalkerweerd een vrij groot concertorgel. De dispositie was ontworpen door Jos Verheijen. deze bespeelde het ook tijdens de ingebruikname op 10 oktober 1891. Hierbij werd o.a. Symphonie nr.1 voor orgel en orkest van Alexandre Guilmant uitgevoerd. Het instrument had drie klavieren, een vrijstaande speeltafel, 46 stemmen en een mechanische tractuur. Meer dan een kwart van de stemmen bestond uit 8-voets registers. De kas van het orgel is ontworpen door A.L. van Gendt, architect van het Concertgebouw. De bekroning van de middentoren is identiek aan de muziekkiosk die in de beginjaren in de tuin van het gebouw stond.
Het instrument viel in de jaren vijftig niet langer in de smaak. Men vond de klank niet boeiend, en ook de mechaniek was aan restauratie toe. J.C. Sanders verbouwde het vanaf 1954, en maakte een vierde klavier. De renovatie duurde veel langer dan gepland, mede door het overlijden van Sanders. Het orgel werd vooral uitgebreid, en opnieuw geïntoneerd. Geld voor nieuwbouw is er niet. Na de verbouwing heeft het instrument 59 registers, vier klavieren, een electrische tractuur en 7 Setzler-combinaties. De verbouwing werd in 1961 voltooid door Leeflang & Keijzer. Op 24 februari 1962 is het weer in gebruik genomen. Adviseurs bij de werkzaamheden waren Gustav Leonhardt, Anthon van der Horst, Piet van Egmond, mr. A. Bouman en tenslotte mr. M.P.G. Kappeyne van de Coppello als secretaris. Bij de heringebruikneming werd een feestelijk programma afgewerkt, waarbij Anthon van der Horst en Albert de Klerk het orgel bespeelden.
Het resultaat van de restauratie was niet naar verwachting. Het orgel werd steeds spaarzamer gebruikt. Een nieuwe Orgelcommissie werd in het leven geroepen. Besloten is hierna om te gaan sparen voor een volledig nieuw orgel. Intussen schafte men in 1966 een kistorgel aan voor de continuo-partijen. Grote romantische werken met orgelpartijen stonden in die tijd niet op het programma, zodat het kleine instrument prima voldeed. Met het grote orgel gebeurde niets. Het vierde manuaal functioneerde in de jaren zeventig niet meer, en werd buiten gebruik gesteld. Na 1983 zweeg het vrijwel volledig. Een adviescommissie ging in 1987 aan de slag met restauratieplannen. In 1989 werd het plan aangenomen om het Maarschalkerweerd-orgel in zijn oude vorm te reconstrueren, maar wel uit te breiden met 10 stemmen. Van 1990 tot 1993 voerde D.A. Flentrop de grote restauratie uit. In de nacht van 22 op 23 oktober 1990 werd het instrument gedemonteerd en verplaatst naar de werkplaats. Alleen de orgelkas bleef in de zaal achter. Hier is de oude situatie hersteld, maar ook is het orgel uitgebreid qua dispositie. Aan de nieuwe gereconstrueerde speeltafel is een modern snufje toegevoegd: een registratiecomputer met chipkaarten.

Terug naar boven