Orgels / Oostzaan / Nederlands Gereformeerde Kerk
Kerkbuurt 64, Oostzaan

Kerk

In 1886 werd aan de Kerkbuurt in Oostzaan een nieuwe kerk voor de afgescheiden gemeente in gebruik genomen, de Gereformeerde Kerk. Mogelijk was het voordien al in gebruik als Hervormde Evangelisatie. Nadat het lange tijd bij de Gereformeerden in gebruik was en ook de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt in het kerkgebouw kerkten, is het sinds 1984 eigendom van de Nederlands Gereformeerde Kerk van Oostzaan.
Het 19e-eeuwse gebouw is in de jaren '60 van de 20e eeuw sterk gemoderniseerd, waarbij de oorspronkelijke rondboogvensters zijn gewijzigd in rechthoekige.

Orgel


Het kabinet-orgel in de Nederlands Gereformeerde Kerk in Oostzaan is vermoedelijk aan het einde van de 18^e eeuw gebouwd door een onbekende orgelmaker. Mogelijk is het een werk van H.H. Hess uit circa 1785, maar Klaas Bolt, adviseur tijdens de restauratie in 1981, ontdekte wat betreft de pijpfactuur ook overeenkomsten met het werk van Leonardus van de Brink, orgelmaker uit Amsterdam. De kas van het instrument, registertrekkers, vermoedelijk ook naamplaatjes, de windlade van het manuaal, de tractuur en het grootste deel van het pijpwerk is nog origineel.
Het instrument werd omstreeks 1880 in de Hervormde Kerk van Stellendam geplaatst. Waar het daarvoor vandaan kwam, is niet bekend. Het archief van de Hervormde Gemeente van Stellendam is tijdens de Watersnoodramp in 1953 verloren gegaan, zodat dit geen opheldering kan verschaffen.
In de 19^e eeuw werd op de plaats van een mogelijke Mixtuur discant of Tertiaan discant een Viola di Gamba 8’ discant geplaatst.
Nadat in 1923 een nieuw orgel van de firma A.S.J. Dekker in Stellendam werd geplaatst, werd het kabinet-orgel overgeplaatst naar de Nederlands Gereformeerde Kerk in Oostzaan. Niet duidelijk is welke orgelbouwer dat heeft gedaan. Het inkorten van het pijpwerk om de toonhoogte een halve toon te kunnen verhogen, heeft in 1923 of al in 1880 plaatsgevonden.
In 1954 werd het orgel gerestaureerd door de firma B. Pels uit Alkmaar. Daarbij werd de Holpijp 8’ discant verwijderd, de bestaande Dulcet 8’ discant (van dezelfde mensuren en makelijk als de Holpijp) werd Holpijp 8’ discant genoemd en op de plaats van de oorspronkelijke Holpijp kwam de Viola di Gamba 8’ discant uit de 19^e eeuw te staan. Op de plaats die daarbij weer vrijkwam, werd een nieuwe Tertiaan II sterk discant geplaatst. Verder werd het metalen pijpwerk voorzien van nieuwe bovenstukken en de tremulant vervangen door een elektro-pneumatische exemplaar. Op het toegevoegde pedaal werd een Subbas 16’ geplaatst, die ook op het manuaal bespeelbaar was. Deze was op een elektro-pneumatische kegellade geplaatst. Het originele front was vermoedelijk al eerder vervangen want men maakte een nieuw front in moderne stijl. Tot slot werden de restanten van de mahonie fineerlaag op de kas verwijderd.
Circa tien jaar later was het orgel echter al weer in slechte staat, zodat in 1981 het orgel opnieuw werd gerestaureerd. Nu werden de werkzaamheden uitgevoerd door Flentrop Orgelbouw onder advies van Klaas Bolt. Hierbij werden de windladen, tractuur, blag, kas en de houten pijpen gerestaureerd. De verlengstukken werden vervangen door een beter bij de legering passend en zachter materiaal. Daarnaast werd een nieuwe Tertiaan in beter bijpassende factuur gemaakt, het klavier vervangen door een nieuw klavier in 18^e eeuwse stijl en een nieuw voetklavier met mechanische sleepade, waarop de bestaande Subbas werd  geplaatst. Een Gedekt 8’ werd als transmissie van de Subbas 16’ gedisponeerd. Tot slot werd een nieuw front in 18^e eeuwse stijl gemaakt. De fraaie Viola di Gamba 8’ discant bleef gehandhaafd.
Het instrument staat in werckmeister III, waarbij de toonhoogte op a’ = 435 Hz staat.

Terug naar boven