Orgels / Zaandam / (voormalig) Gereformeerde Gemeente
Langestraat, Zaandam

Kerk
De Gereformeerde Gemeente in Zaandam kocht in 1954 de kerk van het Nieuw Apostolisch Genootschap in Zaandam aan, die de twee oorspronkelijke woonhuizen in 1907 tot kerk hadden verbouwd.
Na een laatste dienst op 28 november 2012 is het kerkgebouw gesloten. De gemeente is samengegaan met de Gereformeerde Gemeente van Amsterdam. Het kerkgebouw aan de Langestraat is verkocht.

Orgel

In de kerk van de Gereformeerde Gemeente te Zaandam stond sinds 1954 een Van Ingen-orgel. Dit functioneerde niet goed en de twee gemeenteleden Ko Boogaard en Frits Elshout, van beroep orgelmaker, besloten zelf een orgel voor hun gemeente te maken. maakten Boogaard en Elshout gebruik van het Van-Dam-orgel (1920) uit de Hervormde Kerk van Vinkenga. Dit mechanische instrument had één klavier en aangehangen pedaal en zes stemmen. Op een onbekend moment was de Violon 8 vt vervangen door een Quint 2 2/3 vt, verder verkeerde het nog in originele staat. In 1976 werd het orgel aangekocht door Boogaard en Elshout maar deze gaven het vooralsnog in bruikleen aan de Gereformeerde Gemeente van ’s Gravenpolder. Deze gemeente had namelijk net een nieuw kerkgebouw in gebruik genomen maar omdat een nieuw orgel bij de firma Fama & Raadgever nog aanbouw was, moest de gemeentezang op een tijdelijk orgel worden begeleid. Met het eenklaviers Van Dam-orgel wisten de Zeeuwse organisten de honderden (!) gemeenteleden te begeleiden tot in april 1979 het Fama & Raadgever-orgel in gebruik werd genomen. Het Van Dam-orgel kwam naar Zaandam waar het tijdelijk werd opgeslagen tot in 1980 met de bouw van het nieuwe orgel werd begonnen.
Bij de bouw van dit nieuwe instrument kregen beide heren op onverwacht moment beschikking over de klavieren van het Witte-orgel uit 1890 dat in de Vrije Gemeente in Amsterdam had gestaan. Deze klavieren waren vanaf 1931 gebruikt in het 18^e-eeuwse Van Gruissen-orgel in de Hervormde Kerk van Sloten (Friesland), maar na restauratie door Jürgen Ahrend in 1976 vrijgekomen. Frits Elshout kon deze klavieren overnemen waarna ze werden benut voor het nieuwe Zaandamse instrument.
Voor het hoofdwerk werd de winlade van Van Dam gebruikt die werd aangepast aan de nieuwe dispositie. De lade werd voorzien van nieuwe stokken en slepen. Het walsraam en een groot deel van de mechanieken waren eveneens van Van Dam. De kappen en het lijstwerk van de orgelkas werden zelf vervaardigd, evenals het snijwerk, vervaardigd door G.W. de Wit uit Waddinxveen. Het nieuwe orgel kreeg 15 stemmen, verdeeld over hoofdwerk, bovenwerk en pedaal. De stemming werd evenredig zwevend. De Trompet 8’, Quint 3’ en Terts 1 3/5’ werden in de avonduren zelf gemaakt door Elshout, Boogaard vervaardigde de Holpijp 8’ en de Flute Travers 8’ discant. Voor enkele andere stemmen werd nog enig (historisch) pijpwerk uit de voorraad van Flentrop gebruikt, het overige pijpwerk werd door Flentrop nieuw vervaardigd. Al het werk moest in avond- en weekenduren gebeuren en dat naast een drukke baan, wat heel wat doorzettingsvermogen heeft gekost. De Zaandammers werden bij de bouw geassisteerd door hun mede-gemeenteleden Jaap Hotting en Piet van Klaveren, respectievelijk meubelmaker en jachtbouwer van beroep. De orgelkas werd grotendeels bij Boogaard thuis op de zolder opgebouwd en Elshout deed op een hulp-windlade thuis in zijn flat al het nodige voorbereidende werk voor de intonatie. Zo konden de werkzaamheden in de kerk beperkt worden. In de tweede helft van 1984 werd het Van Ingen-orgel gedemonteerd waarna in december de nieuwe orgelkas werd opgebouwd. Uiteindelijk werd na een bouwperiode van zes jaar op 4 april 1986 het Boogaard/Elshout-orgel in gebruik genomen met een klankdemonstratie door Frits Elshout en Jan de Jong. Op zaterdag 5 april volgde een concert door Dick Sanderman uit Rijssen.
In 2013 is het orgel overgeplaatst naar de Gereformeerde Gemeente van Amsterdam.

Terug naar boven